To była dekada #MeToo, aplikacji, mediów społecznościowych i społecznych kryzysów. Przypominamy osoby, które zmieniły naszą rzeczywistość albo przynajmniej chciałyby to zrobić.
Społeczeństwo
Tarana Burke: Sygnalistka
W 2017 r. Harvey Weinstein, jeden z najpotężniejszych producentów filmowych, został oskarżony o molestowanie seksualne. Aktorki Alyssa Milano i Rose McGowan wyznały, że uniemożliwiono im karierę, bo nie uległy Weinsteinowi.
To uruchomiło lawinę – kobiety na całym świecie zaczęły opowiadać o krzywdzie, której doznały od mężczyzn. Posługiwały się przy tym hashtagiem #MeToo, podkreślając w ten sposób, że każda może paść ofiarą przemocy.
Hasła #MeToo 10 lat wcześniej używała już Tarana Burke – aktywistka, działaczka na rzecz praw człowieka oraz praw obywatelskich. W 2017 r. magazyn „Time” przyznał jej tytuł Człowieka Roku.
Od jednego hashtaga rozpoczęła się kolejna fala rewolucji feministycznej. Dziś żyjemy w epoce po #MeToo, gdy oprawcy wreszcie przestają być bezkarni.
Mark Zuckerberg: Pan Facebook
Era jego dominacji rozpoczęła się ponad 15 lat temu w akademiku na Harvardzie. To właśnie tam Mark Zuckerberg stworzył podwaliny Facebooka. W filmie „The Social Network” David Fincher opowiada o drodze na szczyt zakompleksionego studenta, który stracił przyjaciół, ale zyskał miliony, a potem miliardy. Od siedmiu lat piąty najbogatszy człowiek świata jest mężem Priscilli Chan, mają dwie córki.
W tym samym, 2012 r., Zuckerberg kupił za miliard dolarów Instagrama. Dziś aplikacja jest warta sto razy więcej. Na liście zakupów twórcy Facebooka znalazły się też takie aplikacje jak WhatsApp (2014) i TheFind (2015).
Coraz częściej mówi się o konieczności ograniczenia monopolu Facebooka, kontroli nad danymi, które serwis zbiera o swoich użytkownikach, i negatywnej roli, jaką portal Zuckerberga odgrywa w podejmowaniu decyzji politycznych. Wątpliwości nie budzi wpływ, jaki media społecznościowe wywarły na wszystko.
Malala Yousafzai: Noblistka
Pakistańska działaczka na rzecz praw kobiet, zwłaszcza ich prawa do nauki, najmłodsza laureatka Pokojowej Nagrody Nobla w historii miała 17 lat, gdy w 2014 r. odbierała wyróżnienie.
Gdy Malala była jeszcze dzieckiem, fundamentalistyczny rząd Pakistanu zaczął ograniczać dostęp dziewczynek do edukacji. „Malala będzie wolna jak ptak”, mówił zawsze jej ojciec, poeta, nauczyciel i założyciel szkół. Yousafzai od 2009 r. prowadziła bloga, na którym opisywała działania rządzących talibów. Trzy lata później została postrzelona przez zamachowców. Ledwo uszła z życiem. Jej rodzinę przeniesiono wtedy do Wielkiej Brytanii, to tam w 2013 r. wydała wspomnienia „To ja, Malala”.
Malala Yousafzai otrzymała też wiele innych wyróżnień, m.in. nagrodę Anny Politkowskiej, Międzynarodową Dziecięcą Nagrodę Pokojową oraz Nagrodę Sacharowa.
Ołeh Sencow: Dysydent
Ukraiński reżyser, artysta i aktywista ostatnie pięć lat spędził w rosyjskim łagrze.
Protestował przeciw aneksji przez Rosję Krymu i tam, w Symferopolu, gdzie mieszkał z rodziną, został w maju 2014 r. aresztowany. Skazano go na 20 lat kolonii karnej. W więzieniu domagał się uwolnienia ukraińskich więźniów politycznych przetrzymywanych w Rosji. Ogłosił strajk głodowy, który kontynuował przez 145 dni.
Wspierały go międzynarodowe organizacje społeczne, jak Amnesty International, protestowali artyści.
7 września 2019 r. został uwolniony w ramach wymiany więźniów między Rosją a Ukrainą. „Napisałem cztery scenariusze, dwie powieści i zbiór opowiadań, który niebawem powinien się ukazać. Mam taki plan, by przez kolejne pięć lat zrealizować pięć filmów” – mówił niedawno w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej”. Jesienią chce wrócić do realizacji filmu „Niedźwiedź” o rozpadzie sowieckiego imperium.
Pietro Bartolo: Wybawca
Obrazy tonących w Morzu Śródziemnym uchodźców, zwłaszcza dzieci, w ostatnich latach wstrząsały Europejczykami. Ale szok rzadko przekładał się na działanie. Co gorsze, eskalacja kryzysu uchodźczego przyniosła wzrost popularności ugrupowań politycznych stosujących antyuchodźczą propagandę.
Twarzą lepszej Europy, przyjmującej innych, stał się lekarz z Lampedusy. W 2011 r. Pietro Bartolo został głównym koordynatorem do spraw opieki medycznej na Sycylii, dwa lata później koordynował akcję ratunkową po katastrofie u wybrzeży Lampedusy.
Ratujący uchodźców Włoch obecnie zasiada w Parlamencie Europejskim jako członek Partii Demokratycznej.
Kultura i rozrywka
Marc Randolph i Reed Hastings: Twórcy nowej telewizji
Gdy pochodzący z Kalifornii Randolph i Hastings zakładali internetową wypożyczalnię filmów w 1997 r., nie sądzili raczej, że 20 lat później Netflix odmieni oblicze telewizji.
Gdy w 2016 r. serwis otworzył się na 150 krajów, zmienił sposób, w jaki oglądamy telewizję. Nie musimy już czekać na konkretną godzinę emisji ulubionego programu, oglądać seriali po jednym odcinku ani wybierać z setek kanałów. Teraz treści są dostępne przez 24 godziny na dobę, seriale najczęściej po wiele odcinków od razu, no i wystarczy jedna subskrypcja, żeby oglądać tysiące programów.
Model biznesowy Netflixa jest teraz kopiowany – na rynku konkuruje kilka platform, m.in. Amazon, Disney+ i Apple TV+, a za chwilę mają dołączyć kolejne.
Kylie Jenner: Miliarderka
W ubiegłym roku magazyn „Forbes” ogłosił Kylie Jenner najmłodszą miliarderką świata. Wcześniej przez 10 lat ten tytuł należał do Marka Zuckerberga, który pierwszy miliard zarobił w wieku 23 lat (w 2008 r.). Kylie, najmłodsza córka Kris Jenner, 23 lata skończy w 2020 r.
Decyzja „Forbesa” o ogłoszeniu Jenner jednocześnie najmłodszą self-made miliarderką wywołała sprzeciw. Sceptycy podkreślali, że urodziła się w zamożnej rodzinie i nie udałoby jej się zbić fortuny, gdyby nie reality show „Z kamerą u Kardashianów”, w którym występowała od 10. roku życia.
Jednak lwią część majątku zarobiła w ciągu zaledwie czterech lat, dzięki własnej marce Kylie Cosmetics. Firma pod koniec 2015 r. zadebiutowała kolekcją pomadek Kylie Lip Kit, które wyprzedały się w kilka minut.
„Sukces zawdzięczam mediom społecznościowym” – mówi sama Jenner, podkreślając, że dzięki Instagramowi może bezpośrednio docierać do klientek. Jej profil obserwuje już 155 mln użytkowników, którzy śledzą nie tyle poczynania biznesowe Jenner, co urocze ujęcia z córeczką Stormi. A Kylie sprytnie wykorzystuje swoją pozycję influencerki, żeby jeszcze skuteczniej zarabiać pieniądze.
W jej ślady idą jej nasto- i dwudziestoletni fani, którzy tak jak ona wiedzą, że lajki przekładają się na dolary.
Kim Kardashian West: Influencerka
Starsza siostra Kylie ma mniej milionów na koncie, ale równie dobrze idzie jej na Instagramie. Też prowadzi własną markę kosmetyczną KKW Beauty, równie sprawnie wykorzystuje macierzyństwo na potrzeby mediów społecznościowych (z mężem Kanye Westem ma już czwórkę dzieci – North, Sainta, Chicago i Psalma), tyle samo kobiet, co podziwia Kylie, uważa za ikonę stylu Kim.
Ale to Kim, starsza od Kylie o 17 lat (skończy wkrótce 40 lat), jako pierwsza dostrzegła potencjał mediów społecznościowych w kreowaniu swojego wizerunku. Uważa się ją za jedną z najpotężniejszych kobiet dekady, bo pokazała, jak przekuwać popularność w pieniądze i przetarła ścieżki gwiazdom podobnym do niej. Osobom, które nie mają żadnego konkretnego talentu oprócz umiejętności zjednywania sobie ludzi, fascynowania fanów swoją prywatnością i nieustającej metamorfozy. Nauczyła się tego w rodzinnym reality show, a potem przeniosła tę wykreowaną, w równym stopniu autentyczną, co sfabrykowaną, rzeczywistość, do internetu.
RuPaul: Drag queen
RuPaul Andre Charles, 60-latek z San Diego, jako pierwsza drag queen w historii otrzymał w 2018 r. swoją gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles. A jego program, „Ru Paul’s Drag Race”, który zadebiutował 10 lat temu, pozwolił wprowadzić kulturę drag do mainstreamu. Połączenie ciepła i kampu, pastiszu i wzruszeń stworzyło show na miarę XXI w. RuPaul zdobywał popularność na nowojorskich scenach na przełomie lat 80. i 90., w 1989 r. wystąpił w teledysku „Love Shack” zespołu B-52’s, a od połowy lat 90. prowadził talk show „The RuPaul Show”. Ale dopiero „Drag Race” pozwolił mu połączyć karierę z aktywizmem. Stając się niejako matką dla młodszych o pokolenie albo dwa drag queens, RuPaul przyczynia się do społecznej akceptacji transwestytów i osób transseksualnych.
Paweł Pawlikowski: Reżyser
Reżyser, który polskie traumy przełożył na uniwersalny język filmu.
Za „Idę” (2013) dostał w 2015 r. Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego. To był pierwszy Oscar w tej kategorii dla obrazu z Polski.
W 2018 r. Pawlikowski otrzymał Złotą Palmę na festiwalu w Cannes za reżyserię „Zimnej wojny”. To był początek długiej serii nagród dla tego filmu.
Urodzony w Warszawie Pawlikowski, wyjechał z Polski w 1971 r. Mieszkał w Wielkiej Brytanii, tam studiował i tworzył, m.in. świetne „Lato miłości” z 2004 r. W ostatnich filmach wraca do historii rodzinnego kraju, odsłaniając ciemne karty polskiej historii.
Margaret Atwood: Prorokini
Na podstawie dystopijnej powieści „Opowieści podręcznej” z 1985 r. powstał jeden z najgłośniejszych seriali ostatnich lat. Laureatka nagrody Man Booker powróciła do tej historii, wydając gorzej przyjęte „The Testaments”, ale dziedzictwo kanadyjskiej pisarki pozostaje niezagrożone.
35 lat temu udało jej się wykreować wizję przyszłości, która niestety dzisiaj wydaje się nie tylko przerażająca, ale również znajoma. Dojście do władzy fundamentalistów religijnych, których celem jest ograniczenie praw reprodukcyjnych kobiet, brzmi jak nagłówek z gazety, a nie temat powieści.
E.L. James: Autorka bestsellerów
1 sierpnia 2012 r. Amazon ogłosił, że w Wielkiej Brytanii „Pięćdziesiąt twarzy Greya”, pierwsza część erotycznej trylogii debiutantki, sprzedała się lepiej niż ostatnia książka z serii o Harrym Potterze. Potem saga o sado-masochistycznym związku niewinnej Anastacii Steele i neurotycznego macho, Christiana Greya, została przetłumaczona na 52 języki.
Od 2015 r. powstawały też ekranizacje filmowe, zbierające równie fatalne recenzje, co ich literackie pierwowzory, ale osiągające równie dobre wyniki finansowe. Chociaż Erika Lena Mitchell (tak nazywa się E.L. James), autorka fan fiction o „Zmierzchu” Stephenie Meyer, przeboju poprzedniej dekady, nie miała wcale ambicji, żeby stać się edukatorką seksualną, swoimi powieściami otworzyła na nowe doświadczenia całe pokolenie uśpionych erotycznie kobiet.
Polityka
David Cameron: Odpowiedzialny za brexit
Były premier Wielkiej Brytanii, który pełnił urząd od 11 maja 2010 r. do 13 lipca 2016 r., sam ukręcił na siebie bicz. W czerwcu 2016 r. zwołał referendum w sprawie brexitu, które wbrew jego oczekiwaniom, zadecydowało o wystąpieniu wyspiarskiej potęgi z Unii Europejskiej.
Były lider Partii Konserwatywnej nie spodziewał się, że większość głosujących opowie się za opuszczeniem UE. Po nim premierem na trzy lata została Theresa May, a potem jej miejsce zajął populista Boris Johnson, dawny burmistrz Londynu. To on, wszystko na to wskazuje, 31 stycznia wyprowadzi Wielką Brytanię z Unii.
Angela Merkel: Kanclerz
Najpotężniejszą kobietą świata jest niemiecka kanclerz, która w państwie o czwartej największej gospodarce (po Stanach Zjednoczonych, Chinach i Japonii), pełni urząd nieprzerwanie od niemal 15 lat, jako najdłużej urzędująca szefowa rządu w Europie.
Urodzona w Hamburgu polityczka do 2018 r. przewodniczyła najpotężniejszej partii politycznej w swoim kraju, Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej. Merkel działała na rzecz zacieśnienia współpracy między państwami Unii Europejskiej, podkreślała polityczną rolę Europy wobec reszty świata, a także wspierała rozwój gospodarczy krajów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski.
W maju ubiegłego roku Merkel ogłosiła, że po końcu kolejnej kadencji w 2021 r. nie będzie już ubiegać się o żadne stanowisko. Emerytura Kanzlerin może zatrząść w posadach nie tylko niemiecką i unijną, lecz także globalną polityką. Wielu komentatorów uważa, że to właśnie Merkel przez ostatnie cztery lata stanowiła jedyną przeciwwagę dla populizmu Donalda Trumpa.
Papież Franciszek: Inny
Orędownik Kościoła otwartego jest pierwszym papieżem z Ameryki Południowej i pierwszym spoza Europy od VIII w. Jezuita od początku swojego pontyfikatu (13 marca 2013 r.) mierzy się z kryzysem wewnątrz instytucji, skandalami seksualnymi i drastycznym spadkiem liczby wiernych na całym świecie.
W filmie „Dwóch papieży” Fernando Meirellesa, świątecznym przeboju Netflixa, Jorge Mario Bergoglio został przedstawiony jako postępowy, a jednocześnie pragmatyczny, dążący do zmian w Kościele, dbający o potrzeby najbiedniejszych, w opozycji do swojego poprzednika, Benedykta XVI, który zrezygnował po ośmiu latach posługi papieskiej.
Franciszka uważa się za reformatora, chociaż podtrzymuje nauczanie Kościoła w kwestii zakazu in vitro (nazywa je „produkcją dzieci”), aborcji i eutanazji. Nawołuje jednak do szacunku dla osób homoseksualnych, upomina się o uchodźców. Zaangażował się w walkę z pedofilią wśród księży. 22 marca 2014 r. utworzył komisję ds. Ochrony Nieletnich. Jej działania wciąż nie przynoszą jednak pożądanych efektów – w kolejnych krajach na jaw wychodzą pedofilskie skandale. W grudniu 2019 r. Franciszek zniósł tajemnicę papieską w sprawach dotyczących przemocy seksualnej i wykorzystywania nieletnich. Eksperci mówią, że to może być przełomowa decyzja.
Michelle i Barack Obamowie: Power couple
Gdy 20 stycznia 2009 r. Barack Obama obejmował urząd prezydencki, Ameryka była jeszcze pogrążona w kryzysie gospodarczym. Ale wybór pierwszego ciemnoskórego przywódcy najpotężniejszego państwa świata dawał nadzieję na przyszłość. Odchodząc po dwóch kadencjach, przekazał pałeczkę Donaldowi Trumpowi, biznesmenowi, populiście, szowiniście. Ale wcale nie zakończył swojej misji.
Michelle Obama wydała wspomnienia „Becoming”, które w Stanach sprzedały się w 1,4 mln egzemplarzy w tydzień. W Polsce i wielu innych krajach też okazały się bestsellerem. Na 2020 r. książkę zapowiada Barack.
Wspólnie w ramach swojej fundacji wspierają m.in. edukację dzieci. Założyli też firmę producencką Higher Ground Productions, która podpisała wielomilionowy kontrakt z Netflixem.
Nie słabnie wpływ Obamy na bieżącą politykę. W prawyborach, które wyłonią kandydata Demokratów w wyścigu po prezydenturę, na pewno wystartuje Joe Biden, który u boku Baracka pełnił funkcję wiceprezydenta.
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.