Tkanina artystyczna jako komentarz do współczesności

Tkanina artystyczna ma obecnie swój czas. Powstają wystawy przyciągające dużą publiczność, coraz więcej wielbicieli sztuki docenia – i rozumie – to medium. Tymczasem narracja na temat jej istoty dotąd nie nadążała za rzeczywistością. Na rynku w końcu pojawiła się publikacja, która wypełnia tę lukę.

Książka „Textile Textures. Multithreaded Narratives” pod redakcją Marty Kowalewskiej, głównej kurator Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, odpowiada nie tylko na pytania, które w ostatnich latach zrodziły się w głowach obserwatorów i kuratorów tego medium. Zawarte w książce teksty i wywiady podsumowują duży projekt badawczy kilku europejskich instytucji i oferują nowe wglądy w strategie interpretowania prac z dziedziny tkaniny.

Tkanina jako łącznik, czyli projekt naukowy

Publikacja stanowi element projektu naukowego, którego organizatorzy to Centralne Muzeum Włókiennictwa, Wydział Sztuk Pięknych, Muzyki i Wzornictwa Uniwersytetu w Bergen i Szkoła Doktorska Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Projekt „Struktury przeplatania: tkanina jako materiał, metoda, nośnik” (Structures: Fabric as Material, Method and Message) trwał dwa lata, a jego pomysłodawcami byli Magdalena Ziółkowska, Jakub Gawkowski, Tim Parry-Williams i Anne Szefer Karlsen.

W pierwszym roku trwania projektu odbyły się webinaria online dla studentów z Bergen i doktorantów z Krakowa, a także warsztaty pisania z Anne Szefer Karlsen i to właśnie ich efektem jest publikacja. Uczestniczki i uczestnicy wzięli także udział w czterech tygodniowych rezydencjach: na Podlasiu, w Bergen, Oslo i Łodzi. Odwiedziny w najważniejszych instytucjach kultury i muzeach Oslo i Bergen, ale też w pracowni podlaskich tkaczek, które kontynuują tradycję tworzenia tkaniny dwuosnowowej, czy wizyta w kolekcji tkanin Centralnego Muzeum Włókiennictwa pozwoliły studentom sprawdzić, z czym mierzyli się i mierzą twórcy zarówno tkaniny artystycznej, jak i sztuki ludowej obu krajów.

Owocem projektu badawczego były dwie ekspozycje tkaniny. Jedna z wystaw nosiła tytuł „Druga skóra”, jej pierwszą odsłonę w Łodzi kuratorowała Marta Lisok, drugą zaś, w Muzeum Kode w Bergen, Tim Parry-Williams. Pokłosiem wyprawy do Norwegii była z kolei łódzka wystawa „Tak pracuje tkanina”, nad którą merytorycznie czuwał zespół w składzie: Jakub Gawkowski, Marta Kowalewska i Anne Szefer Karlsen.

Tkanina jako nośnik, czyli teksty krytyczne

Książka „Textile Textures. Multithreaded Narratives” to próba uchwycenia wrażeń, wniosków i inspiracji z tego wieloaspektowego projektu. Wstęp Anety Dalbiak, dyrektor łódzkiego muzeum, siedem tekstów krytycznych oraz pięć wywiadów pokazuje tkaninę z różnych perspektyw: historycznej, antropologicznej czy w końcu jako surowca wykorzystywanego w modzie. Krytyczny namysł pozwala też dostrzec to, jak symboliczne funkcje tkaniny artystycznej zmieniały się w czasie: w latach 60. weszła w poczet sztuk wyzwolonych, została pozbawiona funkcji. Artyści zaczęli sami wykonywać swoje prace, nie brakowało eksperymentów z formą. Dziś na plan pierwszy wysuwają się treść, przekaz, zamysł twórcy, a naczelna cecha tego medium, jaką jest interdyscyplinarność, sprawia, że stanowi ono idealne narzędzie do rozmów o rzeczach skomplikowanych: cielesności, pochodzeniu kulturowym, polityce, historii, problemach indywidualnych i uniwersalnych.

Textile Textures: Multithreaded Narratives

Kupuję

Tak jest chociażby we wzmiankowanej w kilku tekstach pracy Małgorzaty Markiewicz pod nazwą „Kurtyna Kobiet”. Chodzi o faktyczną kurtynę, która zawisła w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie z okazji jego 130. urodzin. Utkanie jej w technice dwuosnowowej przypadło w udziale podlaskim mistrzyniom tkactwa, Bernardzie Rość i Lucynie Kędzierskiej. Na powstałej z ośmiu części, a następnie zszytej kurtynie znalazły się splątane włosy Meduzy, a także postaci 59 kobiet w różnych pozach – naszyte i w całości pokryte złotym haftem – oraz 130 nazwisk ważnych dla Krakowa kobiet. Imponujący efekt wspólnej pracy 48 par kobiecych rąk ma powierzchnię około 100 mkw.

Różnorodność poruszanych wątków komentuje też w książce dziennikarz mody i kurator projektów artystyczno-modowych Marcin Różyc. Porusza on temat tkaniny jako surowca w służbie mody, który staje się manifestem, niosąc informacje kulturowe i społeczne. Salim Azzam, przywołany w tekście Różyca, w swojej twórczości wykorzystuje haftowane tkaniny charakterystyczne dla kultury plemienia Druzów. Projektant Adeju Thompson dekolonizuje design, sięgając po tradycyjną nigeryjską tkaninę w kolorze indygo. Z kolei londyńska projektantka Sinead O’Dwyer afirmuje zarówno szczupłe, jak i duże kobiece sylwetki, a tkanina układa się tak, aby nie maskować naturalnych kształtów, nie zniewalać ciała. – Współczesnych projektantów mody wyróżniają między innymi strategie pracy z tkaninami, które są nie tylko surowcami, ale również symbolami zmian, przewartościowań, a nawet rewolucji. Badania postkolonialne i dekolonizacja, feminizm, aktywizm osób queerowych, antyrasistowska rewolucja Black Lives Matter i, niestety wciąż słabo oddziałujące, hasło „Arab Lives Matter”, a także emancypacja urodzonych w Europie potomków emigrantów, głównie osób BIPOC [black, indigenous and people of color – przyp. red.], to czynniki, które pozytywnie zmieniają świat mody oraz znaczenia i funkcje tkanin – zauważa w swoim tekście Marcin Różyc. 

Więcej o książce „Textile Textures. Multithreaded Narratives” do wysłuchania w specjalnym odcinku podcastu Vogue Polska Living.