Chcieliśmy przywrócić pamięć o wybitnym architekcie i projektancie – mówi Katarzyna Jordan, założycielka Fundacji Visteria. Nową wystawę „Warszawa – São Paulo – Warszawa”, poświęconą twórczości Jorgego Zalszupina, będzie można oglądać od 6 września do 19 października w Willi Gawrońskich.
Jesienią drzwi Willi Gawrońskich znów otworzą się przed szeroką publicznością. Nowa wystawa „Warszawa – Sao Paulo – Warszawa” opowie o fenomenie brazylijskiego modernizmu, ale jej głównym bohaterem okaże się niezwykła postać Jorgego Zalszupina – polskiego architekta, żydowskiego pochodzenia, który rzucony przez zawieruchę II wojny światowej do Brazylii, zaistniał jako genialny projektant wzornictwa. Jego styl, rozwijany na przestrzeni dekad, świetnie podsumowuje fotel Dinamarquesa z 1959 roku czy modułowy stolik Petala z 1962 roku. Projekty, które mają dziś status ikonicznych i wciąż wpisują się w kanon nowoczesnego, eleganckiego wnętrza.
– Chcieliśmy przywrócić pamięć o wybitnym architekcie i projektancie, którego pragniemy odkryć na nowo dla polskiej publiczności i przypomnieć szerokiemu gronu światowych odbiorców – mówi Katarzyna Jordan, założycielka Fundacji Visteria i organizatorka wystawy. – To wielka premiera tej jesieni, nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. Moim celem jest to, aby Warszawa stała się stolicą nowoczesnego rzemiosła i designu, a tego typu wydarzenia trwale zmieniły obraz postrzegania tych dwóch dziedzin sztuki, które są na stałe wpisane w nasze kulturowe dziedzictwo – dodaje.
Maria Murawsky, kuratorka i projektantka ekspozycji, zdradza: – To pierwsza w Polsce i Europie tak kompleksowa prezentacja dorobku twórcy, którego nazwisko od lat figuruje wśród najważniejszych postaci światowego designu XX wieku. Jej celem jest przybliżenie publiczności niepowtarzalnej filozofii projektowej Zalszupina, jego modernistycznej wrażliwości oraz wkładu w rozwój brazylijskiego wzornictwa i architektury. To także próba wpisania jego dokonań w polski kanon kultury wizualnej.
Geniusz światowego modernizmu wychowany w Polsce. Kim był Jorge Zalszupin?
Jego biografia wydaje się gotowym scenariuszem filmowym, bo jak w soczewce skupia przełomowe wydarzenia historyczne. Przychodzi na świat jako Jerzy w 1922 roku w Warszawie Po wybuchu wojny w 1939 roku ucieka do Rumunii, gdzie rozpoczyna studia architektoniczne, potem przenosi się do Francji. W 1949 roku emigruje do Brazylii, która rozkwita gospodarczo i ekonomicznie, potrzebuje więc budowniczych nowoczesnych miast. Koncepcja nowego lepszego świata, który da się zaprojektować od początku do końca, ściąga wizjonerów z całego świat. Zalszupinowi do podjęcia decyzji wystarczy artykuł w fachowej prasie.
Na miejscu szybko znajduje swoją niszę – meblarstwo. Bo choć nowoczesne budynki wyrastają jak spod ziemi, zmieniając krajobraz São Paulo, to brakuje równie nowoczesnego wzornictwa, które wyposażałoby wnętrza. Po serii udanych zamówień prywatnych i współpracy z Oscarem Niemeyerem, w ramach której tworzy wyposażenie najważniejszych brazylijskich instytucji rządowych, Zalszupin idzie o krok dalej. Zakłada własną markę L’atelier, a tworząc, wsłuchuje się zarówno w głosy rzemieślników znających specyfikę egzotycznych gatunków brazylijskiego drewna, jak i koncepcje inżynierów.
Tak rozwija estetykę, która z jednej strony czerpie garściami z idei modernizmu – jest prosta, funkcjonalna i uniwersalna – z drugiej ma w sobie mnóstwo wyrafinowania i zmysłowości. Projekty Zalszupina przyjmują organiczne, rzeźbiarskie formy. Są precyzyjnie wykonywane i sięgają po luksusowe materiały – od marmuru, przez skórę, aż po lokalnie pozyskiwane drewna, jak palisandry, imbuie czy massarandubę. Szybko otwiera sklep na głównej ulicy w São Paulo, staje się rozpoznawalnym twórcą.
Na czym polega fenomen Zalszupina? Skąd tak spektakularny sukces skromnego architekta, migranta z Polski? Trudno oprzeć się wrażeniu, że meble Jorgego Zalszupina stają się czymś więcej niż wyposażeniem, oddają ducha społecznych przemian, materializują ideały nowoczesności, która wcale nie odcina się od lokalnej specyfiki i tradycji. W ten sposób stają się symbolami i funkcjonalnymi dziełami sztuki. Tak są też traktowane przez specjalistów. W 2024 roku jego prace zostały pokazane na wystawie „Crafting Modernity: Design in Latin America, 1940-1980” w nowojorskiej MoM-ie.
Dziedzictwo Jorgego Zalszupina w São Paulo i Warszawie
– Poznaliśmy Jorgego w 1998 roku. Miał wtedy 76 lat i wycofywał się już z aktywności zawodowej. Spokojny, powściągliwy, ale z błyskiem w oku, był gotowy na następny, ważny krok. Z tego spotkania narodziła się współpraca, która przywróciła do życia nie tylko ikoniczne meble, ale rozbudziła też na nowo jego kreatywność. Jorge znów zaczął projektować, tworzyć nowe obiekty. W roku 2008, po prawie czterdziestu latach od narysowania ostatniego mebla, zaprojektował fotel Verônica, nazwany tak na cześć starszej córki. – mówi Lissa Carmona reprezentująca markę ETEL, która dziś, już po śmierci Zalszupina, wciąż pielęgnuje jego dziedzictwo, produkując reedycje mebli z bogatego portfolio artysty.
– Nasza intensywna współpraca z Jorgem trwała ponad dwadzieścia lat i nadal jest kontynuowana z pomocą jego córek. W tym czasie dziedzictwo Zalszupina zyskało międzynarodową renomę: jego prace są obecne w wielkich kolekcjach, na aukcjach i targach sztuki na całym świecie – dodaje Lissa Carmona, która przyczyniła się też do powstania Casa Zalszupin – domu w São Paulo, który Zalszupin zaprojektował dla sobie i swojej rodziny. Mieszkał tu od 1962 roku, z przerwami, aż do końca swoich dni, traktując przestrzeń również jako poligon designerskich eksperymentów. Od 2021 roku Casa Zalszupin funkcjonuje jako muzeum artysty, otwarte dla publiczności. Teraz, w 2025 roku, ponad sto lat od urodzin twórcy w Warszawie, Lissa Carmona i Katarzyna Jordan otwierają drugi dom Zalszupina – w Willi Gawrońskich, przywracając pamięć o nim w jego mieście urodzenia.
Wystawę „Warszawa – São Paulo – Warszawa” można oglądać od 6 września do 19 października 2025 roku, od wtorku do niedzieli w godzinach od 12 do 19 w Willi Gawrońskich, Aleje Ujazdowskie 23, Warszawa. Wstęp wolny, wskazana jest rezerwacja darmowych wejściówek pod adresem visteriafoundation.pl (od 1 września)
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.