Wielkie Arkana tarota: Cesarz. Co symbolizuje ta karta i jak ją odczytywać?

Cesarz, czwarta karta Wielkich Arkanów tarota, symbolizuje władzę – doczesną i wieczną. Dziś tę figurę władcy należy interpretować z uwzględnieniem teorii feministycznych.

Czwarta karta Wielkich Arkanów tarota przywołuje patriarchalną figurę Cesarza. Podobnie jak w przypadku Cesarzowej karta ta wiąże się z władzą – doczesną i boską. W pochodzącej z początku XX wieku talii Rider-Waite-Smith karta przedstawia wiekowego patriarchę. Starszy mężczyzna o siwej brodzie i siwych włosach, w koronie na głowie, ubrany jest w szaty o zabarwieniu głębokiej czerwieni i ochry. Na jego nogach widzimy nagolenniki, część zbroi. W prawej dłoni trzyma berło w kształcie ankh, w lewej – jabłko królewskie (orb).

Cesarz staje się łącznikiem między niebem a ziemią, dzierżąc władzę doczesną i wieczną

Ankh, staroegipski symbol życia wiecznego, informuje, że Cesarz sprawuje władzę zarówno materialną, jak i duchową. Z kolei złote jabłko zwieńczone krzyżem (globus cruciger) przywołuje obraz świata poddanego boskiej władzy. Cesarz zasiada przy tym na masywnym kamiennym tronie, u którego wezgłowia znajdują się ujęte z profilu baranie głowy. Ten ornament przyozdabia również podłokietnik. W tle, za tronem, rozpościera się górski, utrzymany w ognistych barwach surowy krajobraz.

Każdy z tych elementów ma znaczenie. Barwy tła odnoszą się do teorii żywiołów. Szczyty górskie zdają się wyschnięte, wręcz pustynne – brak wody oznacza zamknięcie na aspekt emocjonalny. Widzimy więc w tej karcie bardzo tradycyjne ujęcie rozumu pozostającego w sprzeczności z uczuciami, utożsamionego z pierwiastkiem męskim. Ten surowy pejzaż może się wydawać wręcz marsjański – planeta, której patronuje starożytny bóg wojny, ma również wiele wspólnego z kartą Cesarza. Już sam symbol barana, także jako znaku zodiaku, pozostaje w silnej korelacji z tym agresywnym bóstwem. Baran jest znakiem ognia kojarzonym z inicjatywą, siłą, wojowniczością i wolą działania, a Mars – planetą wojny związaną ze zdolnościami do ochrony, walką, determinacją i przywództwem. Te cechy kojarzą się ze stereotypowo męską wizją władzy.

Warto też odnieść się do gór i kamiennego tronu, które konotowałyby żywioł ziemi. Nie byłaby to jednak żyzna ziemia, która wydaje plony, lecz raczej skała, która kojarzy się z wiecznym trwaniem. W kulturach mezopotamskiej, egipskiej, greckiej czy hebrajskiej skała to opoka – coś niezmiennego, wiecznego i stabilnego. Kamienie – choć osadzone w świecie materialnym – były wszak używane jako pierwotne ołtarze do składania ofiar ze zwierząt, miały potencjał boskiej mocy, stanowiły niejako portal kontaktu z siłą wyższą. Kamienny tron Cesarza jest więc poniekąd łącznikiem między władzą świecką a boską, dzięki czemu ziemski władca otrzymuje prawo formułowania świeckiego prawa i pilnowania ładu w świecie materialnym.

W XV-wiecznej talii Visconti-Sforza Cesarzowi przysługuje tylko władza ziemska

W mniej ezoteryczny sposób rozwijają symbolikę karty Cesarza starsze talie kart tarota. W XV-wiecznej talii Visconti-Sforza Cesarz to przede wszystkim archetyp władzy świeckiej i politycznego porządku, a towarzysząca karcie ikonografia zbliża się stylistyką do włoskiego renesansu. Cesarza też portretuje się jako wiekowego patriarchę z długą, siwą brodą, który zasiada na bogato zdobionym tronie, ale jego wizerunek w dużej mierze odnosi się do władzy patronującej talii dynastii. Na prawym ramieniu opiera berło zakończone kulą albo krzyżem, które w tym wypadku oznacza jego władzę nad światem. Przed nim stoi tarcza z ornamentem w kształcie orła nawiązującego do symboliki Świętego Cesarstwa Rzymskiego oraz do heraldyki Viscontich-Sforzów. Na głowie Cesarza nie może oczywiście zabraknąć korony, a jego szaty są bogato zdobione i utrzymane – jak cała talia – w odcieniach głębokich zieleni, błękitów i złota. Pozbawiony odniesień ezoterycznych Cesarz pozostaje tu uosobieniem prawa, sprawiedliwości, hierarchii i porządku społecznego.

Dziś kartę Cesarza należy interpretować przez pryzmat teorii feministycznych

Wydaje się, że kartę Cesarza należałoby poddać zmianom. Warto czytać ją z wykorzystaniem perspektywy feministycznej oraz badań nad toksyczną męskością. Dekonstrukcja figury Cesarza w kontekście feminizmu stanowi ważny element krytyki tradycyjnych struktur władzy, hierarchii i patriarchatu, jakie ten archetyp reprezentuje. Feministyczna interpretacja podaje w wątpliwość uniwersalność i neutralność tych wartości, wskazując, że zostały one ukształtowane przez dominującą męską perspektywę często wykluczającą kobiece ciało, głos i doświadczenie.